Tứ hợp viện, còn được gọi là "Ngũ hợp thiên địa phong thủy viện", là một cơ sở phong thủy thiêng liêng trong truyền thống phong thủy Trung Quốc. Nó là nơi kết hợp giữa Năm thế gia chủ và Tứ hành. Tứ hợp viện đại diện cho sự hòa hợp và sự cân bằng âm dương, và được coi là một yếu tố quan trọng trong việc xác định vị trí xây dựng và sắp đặt nội thất.
Là nét kiến trúc điển hình đặc trưng cho nét văn hóa kiến trúc cổ của Trung Quốc, Tứ hợp viện mang lại nhiều cảm hứng trong thiết kế nhà ở, homestay, quán cafe hiện đại,... Vậy Tứ hợp viện là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa của kiểu kiến trúc này như thế nào?
Tứ hợp viện là gì?
Từ hợp viện hay tứ hợp phòng là một loại kiến trúc cổ của vùng Hoa Bắc Trung Quốc. Kiến trúc này được xây theo bố cục gồm 1 sân vườn nằm ở trung tâm, 4 khu nhà được xây ở 4 hướng Đông Tây Nam Bắc bao quanh khoảnh vườn ở giữa.
Thông thường, tứ hợp viện có thiết kế nhà ᴄhính tạo Bắᴄ hướng Nam, nhà ngang hướng Đông - Tâу ᴠà nhà đối diện nhà ᴄhính.
Nguồn gốc của tứ hợp viện
Theo thông tin tổng hợp, tài liệu sử sách ghi lại, tứ hợp viện xuất hiện từ thời Đông Chu, cách đây hơn 2.000 năm lịch sử. Qua thời gian, bị ảnh hưởng bởi văn hóa tứ hợp viện có nhiều sự thay đổi. Đến thời nhà Hán việc chọn vị trí, bố trí xây dựng của Tứ hợp phòng được dựa theo sổ tay âm dương.
Thời nhà Đường, tứ hợp viện đã kế thừa những truyền thống của Đông và Tây Hán truyền sang đời Tống và nhà Nguyên, bố cục tứ viện phía trước hẹp, phía sau rộng. Đến thời nhà Nguyên, kiến trúc này ngày càng hoàn thiện. Tứ hợp phòng truyền thống của Bắc Kinh ngày nay đã được xây dựng với quy mô hoành tráng trong thời kỳ này. Bước sang triều đại Minh – Thanh, Tứ hợp viện của Bắc Kinh được hình thành rất độc đáo, nhưng đến thời nhà Thanh thiết kế kiến trúc còn trở nên tinh xảo hơn cả thời Minh.
Ý nghĩa kiểu nhà tứ hợp viện
Đối với người Trung Quốc, kiến trúc tứ hợp viện có vai trò quan trọng trong việc che gió lạnh, nắng nóng bão cát bởi thời tiết Bắc Kinh phân hóa rõ rệt, mùa hè oi bức còn mùa đông của thể giảm xuống -15 độ.
Vào mùa hè, phong cách xây nhà Tứ Viện của Trung Quốc giúp mọi không gian đều được ánh sáng mặt trời lan tỏa. Mọi người có nhiều không gian để sinh hoạt.
Vào mùa đông thời tiết se lạnh, thiết kế nhà theo Tứ hợp viện giúp che bớt phần nào gió lạnh và tăng diện tích tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Tất cả cửa sổ của các ngôi nhà đều hướng ra ngoài, là biện pháp tốt giúp người Trung Quốc chống chọi với cơn bão cát lớn.
Đặc điểm tứ hợp viện
Về hình dáng: Tứ hợp viện được xây dựng trên một khuôn viên hình vuông hoặc hình chữ nhật. Các gian nhà được xây dựng xung quanh vườn theo các hướng Đông – Tây – Nam – Bắc. Thiết kế nhà Tứ Viện phải đảm bảo 4 mặt tường bao quanh là sân vườn và thường có một số mẫu nhà phổ biến như:
- Tứ hợp viện có 1 sân (như dạng tượng hình chữ “khẩu” 口)
- Tứ hợp viện có 2 sân (như dạng tượng hình chữ “nhật” 日).
- Tứ hợp viện có 3 sân (như dạng tượng hình chữ “mục” 目)
Trong ᴠườn, dãу nhà thứ nhất là dãу nhà ᴄó ᴄửa, dãу nhà thứ hai là tiền ѕảnh, dãу nhà thứ ba là phòng ngủ hoặᴄ nhà ở nơi ѕinh hoạt ᴄủa phụ nữ ᴠà gia đình, những người bình thường không đượᴄ phép ᴠào.
Tứ hợp phòng có bao gồm nhiều kiểu nhà khác nhau, nhưng phổ biến và tiêu biểu nhất là Bắc Kinh Tứ Viện. Kiểu nhà này có hình khối vuông vắn, gọn gàng, nhà hướng Bắc là “chính phòng”, nhà hướng Nam là “đảo tọa” còn hai hướng Đông Tây là “phòng sương”.
Về bố cục phân chia không gian: Các gian nhà đều có tường bao quanh khép kín, duy nhất chỉ có góc hướng Đông Nam mở ra. Tùy cấp độ khác nhau mà trong Tứ hợp viện còn bố trí vườn hoa, hồ cá, hành lang, núi giả, thư phòng… xứng đáng là một giang sơn riêng biệt cho từng gia tộc.
Tứ hợp viện truyền thống được xây dựng theo bố cục đối xứng, có trục đường chính rõ nét. Bố cục đối xứng nghiêm cẩn này đã tạo nên bầu không khí trang nghiêm, khiến nhà chính rộng lớn nằm trên trục chính trở nên uy nghiêm.
Tứ viện nhỏ sẽ bao gồm 13 phòng, Tứ hợp viện Nhị tiến Nhất viện hoặc là Tam tiến Nhị viện có thể gồm tới 25 đến 40 gian phòng.
Về ngoại thất, tứ hợp viện thường chỉ xây 1-2 tầng, chủ yếu nhà dạng nhà cấp 4. Mái nhà có độ cong mềm mại, làm từ gỗ tự nhiên. Tất cả các căn nhà trong tứ viện đều có bậc thang để dẫn lên tiền sảnh.
Cổng chính là nơi thể hiện địa vị trong ngôi nhà. Người Trung Quốc rất coi trọng thể diện nên cửa chính luôn rộng, thậm chí có thể trang trí bằng các bức chạm khắc đá, sư tử đá,…
Một số thiết kế tứ hợp viện
Vì đặc điểm cấu trúc khép kín của Tứ hợp viện nên sẽ chỉ phù hợp với vùng phương Bắc lạnh lẽo và không phù hợp với khí hậu ở Việt Nam. Tuy nhiên, tại Việt Nam hiện có nhiều thiết kế lấy cảm hứng từ kiến trúc tứ hợp viện dành cho gia đình nhiều thế hệ hoặc mô hình kinh doanh phát triển du lịch như homestay.
Một mẫu thiết kế lấy cảm hứng từ kiến trúc tứ hợp viện của Trung Quốc kết hợp những nét dân dã, mang hồn cốt làng quê Việt tạo không gian sống độc đáo dành cho gia đình nhiều thế hệ.
Tại Việt Nam, Tứ hợp viện không thích hợp để xây dựng và làm nhà ở, nhưng có thể chuyển sang hình thức dùng Tứ hợp viện làm homestay hoặc quán cafe.
Một Tứ hợp viện được cải tạo với chức năng khách sạn.
Các mẫu thiết kế tứ hợp viện đang được giới nhà giàu Trung Quốc săn đón.
